Mâm chày là phần trên cùng của xương chày với cấu trúc dạng tổ ong nên khá mềm và xốp. Nó được bao phủ bởi một lớp sụn phía trên và tạo nên sụn khớp của khớp gối. Gai mâm chày khớp gối là do sự lắng đọng canxi bất thường trên bề mặt xương chày. Sự xuất hiện của gai xương dị thường này khiến đầu gối đau nhức mỗi khi cử động. Khi gai xương phát triển lớn còn có thể chèn ép lên các cơ quan xung quanh như mô mềm, rễ thần kinh, dây chằng…

1. Gai mâm chày là bệnh gì?

Để hiểu về gai mâm chày, hãy tưởng tượng và xác định vị trí của nó trong khớp gối. Gai mâm chày nằm ở phần trên cùng của xương chày, có cấu trúc giống tổ ong và khá mềm mại.

Bề mặt của gai mâm chày được bọc bởi lớp sụn và ở giữa các gai mâm chày (bao gồm cả gai mâm chày trong và ngoài) có các gai xương – những điểm gắn liền với hệ thống dây chằng của khớp gối. Mâm chày đóng vai trò quan trọng để khớp gối có thể linh hoạt và trơn tru trong mọi tình huống.

Tuy nhiên, do gai xương dị thường, thường do sự tích tụ canxi quá mức ở bề mặt mâm chày (không phải gai xương bình thường nằm giữa các mâm chày), nên gai mâm chày có thể gây đau và khó chịu khi cử động đầu gối.

2. Nguyên nhân gây ra gai mâm chày

• Tuổi tác: Nguy cơ mắc bệnh thoái hóa khớp gối tăng theo tuổi. Lớp sụn khớp gối trở nên yếu, mỏng, mất tính linh hoạt và dễ bị hủy hoại theo thời gian.
• Lối sống ít vận động: Sự thiếu vận động thường xuyên làm cho dịch khớp không lưu thông tốt trong khớp gối. Loại dịch nhầy này cung cấp bôi trơn, giảm ma sát và cung cấp dưỡng chất cho khớp gối. Sự thiếu vận động có thể làm yếu sức khỏe của khớp gối và tăng nguy cơ tổn thương và thoái hóa, gây ra gai xương.
• Thoái hóa khớp gối: Đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến gai mâm chày. Khi khớp gối bị thoái hóa, lớp sụn và xương mâm chày mòn, làm đứt sự liên kết và sự ổn định của khớp gối. Cơ thể cố gắng tái thiết lập sụn và xương mâm chày bằng cách tích tụ canxi nhiều hơn ở vùng tổn thương, tạo nên các mô xương (gai) rải rác trên bề mặt mâm chày.
• Chấn thương đầu gối: Gãy xương đầu gối cũng có thể gây tổn thương lên mâm chày, vì đó là vị trí tiếp giáp giữa xương chày và xương đùi. Cơ thể sử dụng canxi để chữa lành sụn và xương mâm chày bị tổn thương, làm tạo nên gai xương.

3. Triệu chứng

• Tiếng ồn khi hoạt động: Các gai xương va chạm khi đầu gối di chuyển, tạo ra tiếng ồn lạo xạo. Điều này thường xảy ra khi bạn đứng lên, ngồi xuống hoặc bước đi nhanh.
• Sốt: Một triệu chứng không phải lúc nào cũng xuất hiện, phụ thuộc vào mức độ viêm nhiễm khớp gối do gai xương.
• Đau đầu gối: Cảm giác đau nhức và ê ẩm tại đầu gối, có thể lan tỏa đến cẳng chân và bắp đùi. Đau tăng khi thực hiện các động tác như leo trèo, chạy nhảy hoặc quỳ gối.
• Cứng khớp gối: Khớp gối trở nên căng cứng, gây khó khăn trong việc co duỗi chân. Triệu chứng này thường xuất hiện sau khi bạn ngồi lâu hoặc sau khi thức dậy vào buổi sáng.
  Sưng quanh khớp gối: Gai xương mâm chày dài ra và có thể đâm vào các mô mềm xung quanh khớp hoặc áp lực lên dây thần kinh, gây ra tình trạng viêm nhiễm và làm cho đầu gối sưng to.

Tất cả những biểu hiện này thường xuất hiện cùng nhau và mức độ ảnh hưởng của gai mâm chày đối với khớp gối phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh lý (số lượng và kích thước của gai xương).

4. Biến chứng

Nếu không thể chữa trị kịp thời, gai mầm chày sẽ gây ra nhiều biến chứng liên quan:

• Đầu gối bị sưng tấy, tê bì mất cảm giác

Lớp sụn khớp gối bị bào mòn sẽ làm cho các đầu xương đùi, xương chày và đôi khi cả xương bánh chè cọ xát với nhau và gây kích ứng. Tình trạng kích ứng này không chỉ kích thích gai xương hình thành mà còn góp phần tăng lượng dịch khớp được tiết ra, dẫn đến tình trạng sưng khớp gối.
Bên cạnh đó, gai khớp gối phát triển quá mức có thể chèn vào các dây thần kinh xung quanh, từ đó khiến bệnh nhân cảm thấy tê bì, mất cảm giác ở khu vực này.

• Cứng khớp gối

Đi kèm với tình trạng ma sát giữa các đầu xương và sưng khớp còn có cứng đầu gối. Một số bệnh nhân thường có biểu hiện này vào buổi sáng hoặc sau khi ngồi lâu, có thể kéo dài đến 30 phút. Khớp gối bị cứng sẽ làm khả năng cũng như biên độ vận động giảm đi đáng kể.

5. Phương pháp điều trị

a. Phẫu thuật

Nếu phương pháp điều trị bảo tồn không hiệu quả, bác sĩ có thể đề xuất phẫu thuật để khắc phục sự hư tổn trong khớp gối và loại bỏ gai xương xung quanh. Hiện nay, phẫu thuật nội soi khớp gối được ưa chuộng bởi tính ít xâm lấn, đồng thời:

• Bảo vệ cấu trúc xung quanh khớp gối (da, mô cơ, gân, dây chằng và dây thần kinh) khỏi tổn thương trong quá trình phẫu thuật.
• Giảm nguy cơ nhiễm trùng hậu phẫu.
• Bảo toàn thẩm mỹ của vùng được phẫu thuật.

b. Vật lý trị liệu

• Laser công suất thấp: Ứng dụng laser công suất thấp trong trị liệu cho thấy khả năng cải thiện tích cực các bệnh lý cơ xương khớp, thần kinh, cột sống nhằm tăng cường lưu thông máu, giảm đau, giảm viêm. Thúc đẩy tốc độ chữa lành tổn thương, giúp hồi phục khả năng vận động cho khớp gối.
• Điện xung: Phương pháp này đặc biệt hiệu quả với các cơ đang co thắt. Dòng điện có tác dụng ức chế dây dẫn truyền thần kinh lên não, giảm cơn đau nhanh chóng. Điện xung còn loại bỏ căng thẳng và sự căng cơ trong mô mềm, tạo ra sự thư giãn và giảm cảm giác căng cứng.